Geri dönüşüm (recycle) kullanılıp atılan eşyaların işlenip, tekrar kullanıma sokularak yeni işlevi ile hayatına devam etmesidir. Fakat tüm geri dönüşümler aynı şekilde oluşturulmamıştır. Bazı malzemeler ileri dönüşüm (upcycle) yapılır, bazıları çok benzer ürünlere geri dönüşüm (recycle) yapılır ve bazı şeyler de aşağı dönüşüm (downcycle) yapılır.
Geri dönüşüm (recycle) ve ileri dönüşüm (upcycle) nedir ve aralarında ne fark vardır?Kısaca düşük kaliteli ürünlere geri dönüşüm aşağı dönüşüm / downcycling, yüksek kaliteli ürünlere geri dönüşüm ise ileri dönüşüm / upcycling olarak adlandırılıyor. Upcycle’ın Türkçe’si olarak ileri dönüşüm kullanılıyor, downcycle’ın Türkçe’sini de biz aşağı dönüşüm olarak adlandırdık.
İleri dönüşüm (upcycle), geri dönüşüm (recycle) ve aşağı dönüşüm (downcycle) kavramlarını ve bu süreçlerde hangi malzemelerin yaygın olarak yer aldığını biliyorsanız, satın alma alışkanlıklarınızı daha sürdürülebilir hale getirebilir ve en azından aşağı dönüşüm (downcycle) seviyesine ulaşmayı hedefleyebilirsiniz.
Bunlarda İlginizi Çekebilir:
Atıkları ve atılan diğer materyalleri yeniden kullanabilmemizin çeşitli yolları arasında belirgin farklılıklar var. Hem ileri dönüşüm (upcycle) hem de aşağı dönüşüm (downcycle), her ikisi de geri dönüşüm örneğidir, ancak tüm geri dönüşümler eşit değildir.
Atılan malzemeleri eşit veya daha büyük bir değere dönüştürdüğümüzde İleri Dönüşüm (Upcycle), bir malzeme ya da ürünü daha düşük değere dönüştürdüğümüzde Aşağı Dönüşüm (Downcycle) olur.
İleri dönüşüm (upcycle), yaratıcı yeniden kullanım olarak da bilinir; yan ürünleri, atık malzemeleri, kullanışsız veya istenmeyen ürünleri, daha iyi kalitede veya daha iyi çevre değeri için yeni malzemeler veya ürünler haline getirme işlemidir.
İleri dönüşüm (upcycle), atıkların yeni ve kaliteli ürünler sunmak için kullanıldığı süreçtir. Temel olarak, eski veya kullanışsız bir nesneyi yararlı ve yeni hale getirmek için bir tür yeniden şekillendirme veya yeniden tasarım yapmaktır.
İleri dönüşüm’ün amacı, mevcut malzemelerden yararlanarak yararlı malzemelerin boşa gitmesini önlemek "dedi.
Basit geri dönüşüm, geri dönüşümü düşündüğünüzde tam olarak düşündüğünüz şeydir - bir parça malzeme kısmen parçalanır ve eşit kaliteye sahip yeni bir ürün haline getirilir. Çoğu metal parçalara bölünebilir ve böylece sonsuza kadar geri dönüştürülebilir, böylece birincil bir geri dönüşüm örneği haline gelir.
İleri dönüşüm (upcycle), geridönüşüm sürecinin diğer yarısı olan aşağı dönüşümün (downcycle) tam tersidir. Aşağı dönüşüm (downcycle) malzemeleri ve ürünleri, daha düşük kalitede yeni malzemeler haline getirmeyi içerir.
Aşağı dönüşüm (downcycle) orijinal ürünün parçalara ayrıldığı ve yeni bir hale getirildiği bir geri dönüşüm çeşididir; ancak ürün süreç içinde orijinal kalitesini kaybeder ve sıklıkla daha düşük kaliteli bir ürün haline getirilir.
Aşağı dönüşüm çoğu plastik için geçerlidir. Geri dönüşüm için toplanan 'plastik' şişeler ve diğer 'plastik' ürünler sık sık paspaslar veya izolasyon malzemesi gibi düşük kaliteli ürünlerle geri dönüştürülür.
Kağıt aşağı dönüşüme (downcycle) başka bir örnektir. Kağıt geri dönüştürülüp yeniden işlendiğinde orijinal kalitesini kaybeder çünkü kağıt hamurundaki liflerin uzunluğu kısalır. Geri dönüştürülmüş yazı kağıdı genellikle düşük kaliteli karton ve ambalaj kağıdı olarak sona eriyor. Yüksek kaliteli kağıt, kağıt hamurundaki lifler tekrar kullanılamayacak kadar kısalana ve da işe yaramaz hale gelene kadar yaklaşık yedi kez geri dönüştürülebilir.
Çoğu kağıt ve plastiğin aşağı dönüşüm olayına maruz kaldığını bildiğinize göre, en çevre dostu opsiyon, mümkün olduğunca bu ürünleri satın almayı ve tüketmeyi önlemektir. Bunun yerine, tek kullanımlık öğeleri tekrar kullanılabilir olanlarla değiştirmenin yollarını ve bu malzemeleri azaltmanın yollarını düşünmeliyiz.
Sadece bir kez geri dönüşüme tabi tutulabildiğinden ve bunu yaparken yüksek toksik içerdiğinden özellikle plastik kullanımını sınırlandırmak gerekir. Çoğu geri dönüşüm, bir üründen yararlı malzemelerin dönüştürülmesini veya çıkarılmasını ve farklı bir ürün veya malzeme yaratılmasını içerir.
İleri dönüşüm (upcycle) değerini arttırır
Bir örnek inceleyelim. İşte bazı tekstil atıkları, polyester ve deri parçası.
Orijinal malzeme çanta ve bagaj yapmak için kullanıldı. Artık olarak adlandırılan bu parçaların çöp olarak depolanması veya yakılması hedeflenmektedir. Bunun yerine, eğer malzemeler kurtarılıp sırt çantasına dönüştürülürse?
Çok daha iyi olur. Fazlalıklar, orijinal malzemelerden daha fazla değere sahip bir sırt çantasına ileri dönüştürülür. Alüminyum ve cam da ileri dönüşüm (upcycle) için iyi adaylardır. Çünkü bu malzemeleri geri dönüşüme tabi tutabilir ve eşit kalitede bir hammadde elde edebilirsiniz.
Aşağı dönüşüm (downcycle) değerini azaltır
İleri dönüşümün aksine, aşağı dönüşüm (downcycle) atık malzeme daha düşük değere dönüştürüldüğünde gerçekleşir. Polyester artığını bir sırt çantasına ileri dönüştürmek yerine, onu eritelim ve ipliğe aşağı dönüşüm yapalım.
İplik, dönüştürüldüğü kumaştan daha az değerli olduğu için, bu aşağı dönüşüm (downcycle) olarak değerlendirilir. Geri dönüşüm plastikleri sıklıkla aşağı dönüşümdür çünkü çıkan ürün daha düşük kaliteli plastiktir.
İleri dönüşüm (upcycle) malzemelerin ömrünü uzatır
Her şey eşit olsa da ileri dönüşüm (upcycle), aşağı dönüşümden (downcycle) daha iyidir. Çünkü ileri dönüşüm malzemelerin faydalı ömrünü uzatır. Sırt çantası eskidiğinde, parçalanarak bir köpek yatağını doldurmak için kullanılabilir. Köpek yatağı kullanılamaz olduğunda ise dolgu tekrar polyester ipliğe aşağı dönüşüm yapılabilir.
İleri dönüşüm (upcycle) doğal kaynakları korur
Yeni malzemeler yapmak, su ve enerji de dahil olmak üzere önemli doğal kaynakların kullanılmasını gerektirir. Mevcut malzemelerin ömrünü uzatarak, yeni malzemeler yaratma ihtiyacı geciktirilir veya ortadan kalkar. Böylece, doğal kaynaklar korunur.
Döngüyü kapatmak (closing the loop)
Hem ileri dönüşüm (upcycle) hem de aşağı dönüşüm (downcycle) bir kapalı döngü (closed-loop) imalat sisteminin önemli bileşenleridir.
Gerçek kapalı döngü senaryosunda, bir şirket sonsuza kadar yarattığı malzemelerin sahibidir. Yaratılan herhangi bir materyal, bir sonraki ürünü yapmak için biriktirilir ve geri dönüştürülür.
Şişelenmiş su şirketlerinin, sonsuza kadar yaptıkları şişelere sahip olduklarını hayal edin! Okyanusta daha az plastik olurdu…
Sırt çantasına başka bir örnek:
Şirket sırt çantası yapıyor.
Kişi, yıpranıncaya kadar sırt çantasını kullanıyor.
Kişi, sırt çantasını şirkete geri gönderiyor.
Şirket iplik haline aşağı dönüşüm yapıyor.
Kumaş bir sırt çantasına dönüştürülüyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder