21 Aralık Kış gündönümü: Yılın en uzun gecesi hakkında bilmeniz gereken 6 ilginç şey

Görkem Gömeç

21 Aralık Perşembe günü Kış gündönümünü yaşayacağız. Bu gün ekvatorun kuzeyinde yaşayan herkes için 2017 yılının en kısa günü olacak ve resmi olarak kış aylarına girmiş bulunacağız.

Teknik detaylara bakarsak, kış gündönümü Güneş’in Oğlak Dönencesi’ne ya da 23.5° güney enlemine dik bir şekilde gelmesi ile oluşuyor. Bu da 21 Aralık günü Türkiye saati ile 19:26’da gerçekleşecek.

Biz de bu ilginç gün hakkında bilmeniz gereken 6 bilimsel gerçeği sizin için listeledik.

1) Neden Kış gündönümü gerçekleşiyor?

Biliminsanları Dünya milyarlarca yıl önce şekil alırken uzayda kendi başına dolaşan dev nesneler ile çarpışmasından dolayı Güneş’in etrafındaki yörüngesinde belli bir açıda eğik bir şekilde ilerlemekte.

İşte bu eğiklik, Eylül ve Mart ayları süresinde, Dünya’nın kuzey yarımküresinin direkt güneş ışığını daha az almasına yol açıyor. Yılın geri kalan zamanında ise kuzey yarımküre güney yarımküreye göre daha fazla güneş ışığı almakta. Bu durum mevsimleri oluşturmakta.

Kuzey yarımkürede güneşin en fazla geldiği günler ise açıya bağlı olarak 20, 21, 22 Haziran günlerinden birinde gerçekleşmekte, bu günlerde ise yaz gündönümünü yaşıyor olacağız. Güney Yarımkürede ise 21, 22 ya da 23 Aralık tarihlerinde en fazla güneş aldığı için yaz ayları başlamış oluyor.

2) 21 Aralık Perşembe günü ne kadar süre güneş ışığı olacak?

Bu nerede yaşadığınıza bağlı, ekvatordan ne kadar kuzeyde kalıyorsanız, kış gündönümünde o kadar az güneş ışığı alacaksınız demektir. Yeşilist ofisinin bulunduğu İstanbul yaklaşık 9 saat 15 dakika güneş ışığı görücek. Ankara’da bu süre 9 saat 20 dakika iken, İzmir’de ise yaklaşık 9 buçuk saate çıkıyor.

Eğer bu yazıyı Kuzey Kutup Dairesi’nin sınırdan (66*33′ kuzey enlemi) okuyorsanız 21 Aralık Kış gündönümünde çok az bir süre, yaklaşık 4 saat, ışık alacaksınız. Yukarıda bu kuzey noktalardan birini; Alaska’nın Fairbanks şehrinden 5 yıl önceki gündönümünü görebilirsiniz.

3) Kış gündönümünde en erken güneş batışı mı yaşanıyor?

Genel olarak konuşmak gerekirse, hayır. 21 Aralık Kuzey Yarımküre için en kısa gün olabilir ama bu yarımkürenin her noktasında güneşin en erken batışı ve en geç doğuşu olacağı anlamına gelmiyor.

Örnek olarak İstanbul’da 21 Aralık’ta güneş 17:54’de batmakta ama bu yıl 2 Aralık ve 11 Aralık tarihleri arasında güneş 17:50’de battı.

4) Kış Gündönümü yılın en soğuk günü mü demek?

Genellikle hayır. Kuzey yarımkürenin bu süreçte daha az güneş ışığı aldığı doğru ama soğuk havalar, yaşadığınız yere göre, kendini genellikle Ocak ve Şubat aylarında göstermekte.

Bu mevsimsel gecikmenin sebebi, Dünya’nın dev okyanuslarının yaz aylarında güneşin enerjisinin çoğunu özümsemesinden kaynaklanıyor. Okyanuslar bu ısıyı yavaşça dışarı verdiği için, güneşin en az olduğu gün genelde hava sıcaklıklarının en düşük olduğu güne rastlamıyor.

Aynı durum yaz aylarında da gerçekleşmekte, yaz gündönümü Haziran sonlarına doğru yaşanırken, en sıcak aylar genellikle Temmuz ve Ağustos olmakta. Bununla beraber bu mevsimsel gecikme, su kenarında bulunan noktalar için daha da geç olmakta, örnek vermek gerekirse Ankara ve daha kuzeyde olan İstanbul’u karşılaştırabiliriz.

5) Stonehenge Anıtının bununla ne alakası var peki?

Yaklaşık 5 bin yıl önce inşa edilen Stonehenge’in niye yapıldığını kimse bilmiyor. Ama en yüksek ihtimallerden biri gündönümlerini ve ekonoksları takip etmek olduğu varsayılıyor. Çünkü yapı kış gündönümünde tam da gün batışına göre ayarlanmış.

Bu günlerde ise insanlar hala Stonehenge etrafında toplanarak kış gündönümünü kutlamakta.

Kış gündönümünde güneş yapının girişinin tam karşısındaki Heel taşının (Topuk Taşı) altından batmakta. Uzmanlar özellikle kış gündönümünde burada yaşayan eski paganların, kış döneminde besleyemeyecekleri hayvanları kurban ettiklerini ve fermente olması tam bu günde biten şarap ve biralar ile kutlama yaptıklarını varsayıyor.

6) Dünya tarihinin en kısa günü kış dönümünde mi yaşandı?

Evet ama bu artık gerçekleşmemekte. Güneşin etrafında dönüşü, içerdiği sıvı okyanuslardan ve uydusu Ay’dan dolayı oluşan gelgit sürtünmesi adı verilen bir durum ile giderek yavaşlamakta. Bu da demek oluyor ki, Dünya’daki günler yavaş yavaş uzamakta.

4,5 milyar yıl önce Dünya’nın kendi etrafında dönmesi için sadece 6 saat gerekiyordu. 350 milyon yıl önce ise bu süre 23 saate indi. Bugün ise günler 24 saat sürmekte ama bu süre giderek, ama yavaş yavaş, uzamakta.

Bu durum göz önüne alındığında 2016’nın en kısa gün olduğunu düşünmek yanlış olur. Uzmanlar kutupların erimesi, depremler, okyanus akıntıları ve sezonsal rüzgar değişimlerini göz önüne aldığında Dünya’nın en kısa gününün ve en uzun gecesinin 1912 yılı kış gündönümünde yaşadığını belirtiyor.

https://www.yesilist.com