Eski tarihlerden günümüze kalan miraslardır aslında kilimler. Anıları, duyguları, acıları, doğayı taşırlar üzerilerinde. Kilim dokuma yapılarından dolayı kirtikli dokuma kategorisindedir. Kirkitli dokumaları bulan ve geliştirenler Türklerdir. Kirkitli (kilim-cicim-sumakzili, halı) dokumalar, Türklerin Orta Asya’dan göç etmesiyle dünyaya yayılmıştır. İnsanların, konutların döşenmesinde örtü ve yaygı gereksinimlerini karşılamak amacıyla yün ipliklerini birbiri arasından bir alt bir üst geçirerek ilk önce kilim yaptıkları, sonradan da bu ipliklerin arasına kısa yün ipliklerini düğümleyerek halıyı buldukları sanılmaktadır.
Türkiye’nin doğal koşullarının değişik farklılığı ve tarih boyunca çeşitli kültürlere yuva olmasından dolayı bu dokumalar, teknikleri ve desenleri bakımından çok çeşitlidir. Ancak bölge özellikleri göstermekte ve geleneksel olarak yapıldıkları için bilhassa desen bakımından çok az değişmektedir.
Kilim: ” Dokumanın boyunca önlü arkalı çift sıra halinde olan çözgü ipliklerinin arasından, bir ön bir arkadan geçen enine atkı ipliklerinden oluşan ve çözgülerin atkılar tarafından tamamen örtüldüğü bir dokuma türüdür.” şeklinde tanımlanmaktadır. Kilimleri dokuyanların yaşadıkları bölge, yaşadıkları doğal afetler, hayvanlar, inanç, kültürel olaylar, istekleri gibi bir çok etkene bağlı motiflere sahiptirler. Kilimlerin renkleri ülkemize kimyasal boya girdiği dönemlerden sonraları dahi doğal ürünlerden elde edilen kök boya kullanılmaktadır. Kök boya dışında bazı bitkiler ya da meyveler de kullanılmaktadır bunlar aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Türkiye’de bitkisel boyacılıkta kullanılan bazı bitkiler ve elde edilen renkler
| Bitki Türleri | Boyamada Kullanılan Kısımlar | Elde Edilen Renkler |
|---|---|---|
| Kökboya (Rubia tinctoria) | Bitkinin toprakaltı sürgünleri | Kahverengi-kırmız |
| Cehri (Rhamnus tinctoria) | Meyveleri | Sarı ve kahvenin tonları |
| Aspir (Carthamus tinctorius) | Bitkinin gövdesi | Sarı-yeşil sarı |
| Ceviz (Juglans regia) | Bitkinin tüm aksamı | Haki ve yeşilin tüm tonları |
| Soğan (Allium cepa) | Yumru dış kabukları | Koyu kahve-turuncu |
| Asma (Vitis vinifera) | Yaprakları | Yeşilin tonlar |
| Kızıl çam (Pinus brutia) | Gövde kabukları | Sarı-yeşil |
| Sütleğen (Euphorbia tinctoria) | Bitkinin tamamı | Sarı-yeşil ve tonları |
| Labada (Rumex conglomeratus) | Tohumları | Kahverengi ve tonları |
| Kadıntuzluğu (Berberis crataegina) | Bitkinin tamamı | Sarı ve tonları |
| Nar (Punica granatum L.) | Meyve kabukları | Sarı,kahverengi,siyah |
| Nane (Mentha pulequem) | Bitkinin tamamı | Sarı, haki, yeşil |
| Kekik (Thymus kotschyanus) | Gövde-yaprakları | Sarı-yeşil-gri |
| Hayıt (Vitex agnus) | Yaprakları | Sarı, yeşil |
| Derici sumağı (Rhus coriaria) | Bitkinin tamamı | Sarı, kırmızı |
| Papatya (Anthemis tinctoria) | Bitkinin tamamı | Sarı ve tonları |
| Sığırkuyruğu (Verbascum phlomoides) | Gövde-yaprakları | Hardal, yeşil, sarı |
| Adaçayı (Salvia triloba) | Bitkinin tamamı | Sarı ve tonları |
| Yarpuz (Mentha tomentosa) | Bitkinin tamamı | Sarı ve tonları |
| Sergil (Plumbago europeae) | Bitkinin tamamı | Sarı ve tonları |
Tablo Kanyak : Halı Ve Kilim İpliklerinin Boyanmasında Kullanılan Renkler Ve Bu Renkleri Veren Bitkiler
Kilim Motifleri (Desenleri) ve Özellikleri
Ülkemizde eski halıların incelenmesi ile elde edilen ve anlamlarını bildiğimiz bazı kilim motifleri ve anlamları hakkında elde edilebilen bazı bilgileri aşağıda sıralı bir şekilde size sunmaya çalıştık.
1. Muska Motifi
Muska ve nazarlık: Nazarlık; kem bakışların etkisini azaltır. Muska ise; sahibini kötü olaylardan korur.
2. Kartal motifi
Kartal: Güç ve kudreti temsil eder.
3. Küpe motifi
Küpe: Evlenmek isteyen genç kız ailesine isteğini dolaylı olarak belli eder.
4. Göz motifi
Göz: Kem gözlere, zarara karşı koruyucu olduğuna inanılır.
5. Bereket motifi
Bereket: Birlikte kullanılan eli belinde ve koç boynuzu kadın ve erkeği temsil eder. Ortadaki gözde aileyi kötülüklerden korur.
6. Bukağı motif
Bukağı: Aile birliğine ve birlikte olma umuduna işaret eder.
7. El, Parmak, Tarak Motifi
El, parmak, tarak: Parmaklar, kem gözlerden korur. El motifi; verimliliği, tarak ise doğumu simgeler.
8. Pıtrak motifi
Pıtrak: Bol çiçekli anlamına gelir. Bolluğun bereketin sembolüdür.
9. Sandık motifi
Sandık: Genç kızların çeyiz sandığını simgeler.
10. Çengel ve Artı Motifi
Çengel ve Artı: Türk dokumalarında artı (+) ve çengeller insanların tehlikelerden korunması için sık kullanılır.
Çengel Motifi :
Artı Motifi :
11. Ejderha motifi
Ejderha: Ejderha hava ve suyun efendisidir. Bereketli bahar yağmurlarını getirdiğine inanılır.
12. Kuş motifi
Kuş: Baykuş ve karakarga kötülükleri, bülbül ve güvercin; iyi şansı simgeler.
13. Eli belinde motifi
Eli belinde: Anneliğin, dişiliğin ve verimliliğin sembolüdür.
14. Saç bağı motifi
Saç bağı: Evlenme isteğini ifade eder. Dokumaya katılan saç ise ölümsüzlüğü temsil eder.
15. Koçboynuzu motifi
Koçboynuzu: Üretkenlik, güç ve erkekliği temsil eder. Dokuyan kişinin çok mutlu olduğunu ifade eder.
16. Suyolu motifi
Suyolu: Suyun insan hayatındaki önemini vurgular.
17. Akrep motifi
Akrep: Akrebin kötülüğünden korunmak için dokunur.
18. Yıldız motifi
Yıldız: Üretkenliği temsil eder.
19. Hayat ağacı motifi
Hayat ağacı: Sonsuzluğun sembolüdür.
Yararlanılan kaynak: Kirkitli Dokumalarda Basit Desen Çizimleri
Kaynak: dekoloji.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder