Göbeklitepe - Tarihi sil baştan yazdıran keşif

Tarihi sil baştan yazdıran keşif Göbeklitepe

UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan ve tüm dünyanın dikkatini çeken Şanlıurfa'daki 

Göbeklitepe' de insanlık tarihinin bilinen ilk tapınakları yer alıyor. Peki M.Ö. 10 bin yıl önce 

henüz yerleşik hayata geçmemiş olan avcı toplumlar böylesi görkemli tapınakları nasıl yaptı? 

Göbeklitepe işte bu ezberi bozuyor

Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi'nin girişinde bir pano var. Panoda İngiltere'deki Stonehenge'in 

M.Ö 2500'de, Mısır piramitlerinin M.Ö 2600'de, Mezopotamya Zigguratları'nın M.Ö 4000'de, 

Portekiz'deki Almenders Cromlech'in M.Ö 6000'de, Göbeklitepe'deki tapınakların ise 

M.Ö. 12.000'de inşa edildiğini gösteren bir çizelge bulunuyor.

Bu çizelge bile Göbeklitepe'nin, insanın tarihsel yolculuğunda nerede durduğunu anlamamız 

için yeterli. İnsanın kendi elleriyle yaptığı, bilinen ilk tapınaklar var burada. Hem de insanın

 henüz yerleşik hayata geçmediği, avcı olarak yaşadığı bir dönemde inşa edilmiş. Sonra 

burayı inşa edenler, nedendir bilinmez üzerini toprakla kapatmış ve Göbeklitepe derin bir 

uykuya yatmış.

Taa ki 1980'lere kadar. 1980'li yılların sonlarında iki köylü Şanlıurfa'da tepelik bir arazide, 

topraklarını sürerken bir heykel buluyor. Alıp evlerine götürüyor. Heykelin müstehcen 

olduğunu düşündükleri için ahıra koyup üstünü örtüyorlar. Fakat bu heykelle ne 

yapacaklarını da bilemiyorlar.

Sonunda devlet yetkililerine teslim etmeye karar veriyorlar. Ama 'devlete kirli heykel 

götürülmez' diye bir güzel yıkayıp öyle Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi'ne teslim ediyorlar. 

O yıllarda müzede bu heykelin değerini kavrayacak Neolitik Çağ uzmanı yok. 

Bunun için heykel depoya kaldırılıyor. Aradan zaman geçiyor.

1990'lı yıllarda Urfa'da Nevali Cori kazısını yapan Prof. Harald Hauptmann ile onun 

ekibinden öğrencisi Klaus Schmidt bu kazıdan çıkarılan eserleri teslim etmek için müzeye 

geliyor.

Müze yetkilileri onlara Örencik Köyü'nde yaşayan köylülerin vakti zamanında getirdiği 

heykeli gösteriyor.

Schmidt'in o an gözleri parlıyor, müze yetkilisine "Nereden buldunuz bu heykeli?" diye 

soruyor. Örencik Köyü'ne gidiliyor, köylüler bulunuyor, Schmidt ile köylüler bu heykelin 

çıktığı araziye gidiyor. İşte o arazi yıllar içinde kazılıyor ve altından insanlık tarihini değiştiren, 

tarihin sıfır noktası olarak nitelendirilen Göbeklitepe'deki tapınaklar ortaya çıkıyor.

SARSICI BİLGİLER

M.Ö. 10 bin yıl önce insanlık bir inanç merkezi inşa etmiş! Bu bilgi, insanın tarihsel serüvenini

 iyi bilenler için elektrik çarpması etkisi yapacak kadar sarsıcı. Çünkü bildiğimiz ezberler 

bozuluyor bu bilgiyle. Peki nasıl? Çünkü Göbeklitepe keşfedilmeden önce bize, 12 bin yıl 

önceki insanın avcılık yaparak ilkel bir şekilde yaşadığı öğretilmişti.

Böylesi kompleks bir tapınağı inşa etmesi için insanın önce barınak yapmayı öğrenmesi, 

sonra tarıma başlayarak yerleşik hayata geçmesi gerekiyordu. Yerleşik hayata geçmemiş ilkel 

avcı toplumlarında inancın yerinin olmadığı düşünülüyordu. Ama işte Göbeklitepe bu ezberi 

bozdu.

Anlaşıldı ki Göbeklitepe'de yaşayan insanlar, yerleşik hayata geçmeden önce ileri düzeyde 

mühendislik zekasına sahipti ve heykelleri işleyecek bir estetik anlayışları vardı. Ama en 

önemlisi daha avcı toplumuyken bile bir inanca sahiptiler ve bu inanç onlara görkemli

 tapınaklar yaptırmıştı.

Yani insanın kadim yolculuğunda inanç ihtiyacının ortaya çıkması için yerleşik hayata 

geçmesi gerektiği düşüncesi tuzla buz oluyordu. Şanlıurfa'daki şehir merkezinden 30 

kilometre uzaklıktaki Göbeklitepe'deki tapınakları görmek için her gün buraya gelen 

yüzlerce ziyaretçi işte burada inancın insan için ne kadar önemli olduğu gerçeğiyle 

yüzleşiyor.

ADETA ZAMAN MAKİNESİ

Ziyaretçileri ilk önce Göbeklitepe Ören Yeri'nin hemen girişindeki, çevreye uygun mimarisiyle 

dikkat çeken ziyaretçi merkezi karşılıyor. Görsel ve işitsel olarak çok iyi tasarlanmış bu 

merkez adeta bir zaman makinesi.

Çünkü sizi simülasyonlarla günümüzden 12 bin öncesine götürüyor ve Göbeklitepe'yi inşa 

eden insanların nasıl yaşadıklarını anlamanızı sağlıyor. Hiç de ilkel değiller. 12 bin yıl 

öncesinde gelişmiş bir topluluk var karşınızda.

Bir toplumsal iş bölümü yapılmış. İşçi sınıfı, yönetici bir sınıf ve dini temsilciler var. Ellerinde 

taşları şekillendirecek hiçbir alet yok. Sadece çakmak taşı var.

Ama onlar o taşları kendi elleriyle ve zekalarıyla işleyip toplumsal bir iş bölümüne giderek 

böylesi devasa mabetler yapmışlar. Sonrasındaysa T şeklinde stellerden (dikilmiş, yüksekliği 

eninden uzun yekpare bir taş) oluşan tapınaklara doğru yolculuk başlıyor.

İki ila altı metre uzunluğunda ağırlıkları beş ile 20 ton arasında değişen bu stellerden oluşan 

tapınaklar tüm görkemiyle sizi bekliyor. İnsanı temsil ettiği düşünülen bu stellerin üzerinde 

kimi vahşi hayvan figürleri bulunuyor. Altı tapınak yapılan kazılan sonucu ortaya çıkarıldı.

Üzeri yakın zamanda büyük bir brandayla kapatılan tapınaklar burada sergileniyor. Ki tüm 

görkemiyle tapınakları görünce burayı inşa eden insanlara karşı saygı duymamak içten bile 

değil. Ama tespit edilen daha 14 tapınağın yerin altında olduğunu öğrenince bu saygı 

katbekat artıyor.

MÜZEYİ DE GEZİN

Fakat Göbeklitepe'nin kıymeti harbiyesini anlamak için sadece ören yerini gezmek yetmez. 

Tekrar şehre dönüp alanında dünyadaki sayılı müzelerden biri olan Şanlıurfa Arkeoloji 

Müzesi'ni de görmek gerekiyor.

Çünkü müze sizin Paleolitik Çağ'dan başlayarak Neolitik Çağ'a sonra da bakır, tunç ve 

demir çağlarına uzanan tarihi bir yolculuğa çıkmanızı sağlıyor.

Tüm bu binlerce yıl süren çağlar arasındaki yolculuk arasında yolunuz yine Göbeklitepe'ye 

çıkıyor ve neden buraya tarihin sıfır noktası denildiğini daha iyi kavrıyorsunuz.

KAYNAK : Sabah