Günümüzde gurme restoranlardan küçük mutfaklara kadar atıksız bir mutfak yaratabilmek temel amaç haline geldi. Atıksız yaşam aslında göründüğü kadar zor değil, her şey bizim kararlarımızla başlıyor. Daha az atmak, daha az çöp üretmekle işe başlayabiliriz. Planlı olmak, ambalajsız ürünleri tercih etmek, evde çöplerimizi geri dönüşüm için ayırmak yapabileceklerimizden birkaçı.
Atıksız yaşamaya başlarken, ne kadar çöp attığınızı, çöplerinizin neler olduğuna dikkat etmekle başlayabilirsiniz. Bu bir ilk adım. Sonrası, yavaş yavaş atacağınız küçük ama önemli adımlar. Yaşam alanlarınızı gözden geçirerek, nelerin birden fazlası olduğunu tespit edebilirsiniz. Mutfak artıklarınızı yeniden kullanmanın bir yollarını bulabilirsiniz. Amacınız mutfağınızı tamamen atıksız bir bölgeye dönüştürmek değil. Atıksız yaşamak, daha az tüketmemizi sağlıyor. Evdeki alanları daha iyi kullanmamızı, tasarruf etmemizi, dünyaya faydalı olmamızı kolaylaştırıyor. Bazı fikirlere ihtiyacınız varsa, kolaylıkla uygulayabileceğiniz atıksız mutfak fikirlerine göz atabilirsiniz.
1. Atıksız Mutfak Doğru Alışverişle Başlar
Dünyada her yıl 1.3 milyar ton yiyecek çöpe gidiyor. Araştırmalara göre çöpe giden yiyeceklerin sadece çeyreği kurtarılsa 870 milyon aç insana gıda sağlanabilir. İlk adım, ihtiyacın olmayan şeyleri almaya direnmek. Gıdaları depolamak ve taşımak için kullanılan plastik malzemelerden, pipetlere, pet şişelere, market poşetlerinden broşürlere kadar aslında hiç ihtiyacımız olmayan nesneleri almamakla başlayabiliriz.
2. Günlük İhtiyacınız Olan Miktarı Satın Almak
Sıfır atığın ilk adımı alışverişte başlar. Tüketeceğimiz kadar ürün alarak gereksiz sarfiyatı önleyebiliriz. Haftalık menülerimizi önceden hazırlayıp tüm satın almalarımızı bu yönde planlayabiliriz. Yetiştiğimiz mutfak kültüründe olan pazar alışverişini hala yaşatıyoruz. Tüketeceğimiz kadar ürünü bu yerel satıcılardan alarak kullanacağımız miktar kadarını edinebiliriz. İlk adım, sadece günlük ihtiyacın olan miktarı satın almak ve halihazırda evinizde bulunuyorsa yeni meyve ve sebze almamaktır. Diğer meyvelerin tazeliklerini koruması için elmalardan ayrı yerleştirilmesini önerebiliriz. Sebze ve salatalarını da peçeteyle örtebilirsin. Patates, soğan ve sarımsakları oda sıcaklığında ışıksız bir kutuda saklayabilirsin.
Ekmek birçok ülke ve özellikle tüm Akdeniz bölgesi için en önemli gıdalardan biri. Ekmek israfını önlemek adına birkaç işlem yapabiliriz: Ekşi mayalı ekmekler satın alarak hem daha lezzetli ekmek yiyebilir hem de raf ömrünü uzatabilirsin. Eğer kurumaya başlarsa da ev yapımı galeta unu yapmak için ya da çeşitli versiyonlarda yapılabilecek köftelerde kullanabilmek için fırında biraz kızartarak kullanılabilir hale getirebilirsin.
3. Mutfakta Her Şey Değerlendirilebilir
En büyük israfın çöpe giden ekmeklerde yaşandığını söyleyebiliriz. Kuruyan ekmekleri biriktirip, büyük blendırdan geçirip galeta unu haline getirip onları hazırladığın şinitzelde kullanabilirsin. Bayatlamış ekmekleri fırına atıp biraz kızarttıktan sonra üzerine şekerli süt ekleyip biraz da kuru meyveler döküp puding gibi kaşık kaşık yiyebilirsin. Genellikle hepimizin gidip marketten sebzeli çeşni aldığı olmuştur. Bunu evde kolaylıkla yapmak mümkün. Kabak, domates, patlıcan yemek yapmadan önce soyduktan sonra o kabukları çöpe atmayarak işe başlayabiliriz. Hepsini yağlı fırın kağıdına koyarak 30 derecede iki saat kurumaya bırakıp, kavanozda biriktirip, sonra hepsini blendırdan geçirerek sebze çeşnisi yapabilirsin. Atıksız mutfaktaki en önemli noktalardan biri doğru alışveriş.
İkinci adım, doğru yöntemlerle sebzeleri saklamak. Gıdaları muhafaza etmek için dolapta uygun yerleri seçmeliyiz. Salata yaprakları, taze nane, maydanoz gibi ürünler dolapta en çok kalan ürünler. Pörsüyünce atmayıp, soğuk suya koyup, içine buz atarsan, bir saat sonra canlandığını görebilirsin. Protein ağırlıklı gıdalar, balık, et, süt ve süt ürünlerini üç günde tüketmeyeceksen derin dondurucuya atabilirsin. Yoksa besin değerini kaybeder.
4. Var Olan Malzemeleri Değerlendirmek
Değerlendirmenin pek çok tarafı var. Örneğin evinde mutlaka bir bez çanta veya file vardır. Bunları çantanın bir köşesine koyabilirsen, alışverişe çıktığında kullanabilirsin. Her seferinde yeni bir streç film yerine cam kutuları, kavanozları saklama kabı olarak kullanabilirsin. Plastik damacanaları cam şişeler, mataralarla değiştirebilirsin. İkinci ele bir şans verebilirsin. Şarj edilebilir, doldurulabilir ürünler almaya dikkat edebilirsin. Tamir etmek, yeniden düşünmek, ihtiyacın olmayanı geri vermek gibi adımlar da değerlendirme adımının içinde.
5. Çürümüş ya da Bayatlamış Gıdalar İçin Kullanım Yolları
Karpuz, portakal, elma kabuklarından reçel yapabilirsin.
Havuç, kabak, kereviz, soğan, pancar ve limon gibi sebze meyvelerin kabuklarını atmayıp biriktirebilir; tavuk, et, sebze suyu yaparken kullanabilirsin.
Limon, mandalina, portakal kabuklarını kurutup öğüterek keklere ekleyebilirsin.
Kabak, havuç kabuklarından zeytinyağlı yapmayı deneyebilirsin.
Domates kabuklarını fırın tepsisine dizip fırında kurutup, öğütüp çorbalara, yoğurt üzerine serpiştirmek iyi bir fikir olabilir.
Sebze ve meyve kabuklarını kompost yaparken kullanabilirsin.
Lahananın dış yapraklarını sauerkraut, yani fermente lahana turşusu yapmak için kullanabilirsin.
Soğan kabuklarından yapılan çayın rahatlatıcı etkisi olduğunu biliyor muydunuz? Denemek için iyi bir alternatif.
Bazı meyve ve sebze kabukları cildin için de son derece yararlı. Salatalık kabuklarını göz maskesi yapabilir, avokado kabuklarının içini yüzüne sürebilirsin.
Salatalık kabuklarını karıncaları uzaklaştırmak için de kullanabilirsin. Mutfak tezgahında birkaç salatalık kabuğu bırak ya da tezgahın üzerine salatalık kabuğunun iç tarafını sür, karınca derdin varsa yaklaşamadıklarını görebilirsin.
Limon kabuğunu su ısıtıcısına koyup; içindeki su ile birlikte kaynatıp bir saat beklettikten sonra durulayarak, su ısıtıcısının içinde biriken mineralleri temizlemiş olursun.
Pirinci sakladığın kavanoza limon kabuğu ekleyebilirsin. Zamanla limon kabuğunun aroması pirince işler, ortaya nefis kokulu bir pilav çıkar.
Muz kabuklarını pişirmeyi hiç denedin mi? Dünyada en çok atılan yiyeceklerden biri olan muz kabuklarından lezzetli soslar yapmayı deneyebilirsin.
Elma kabuklarından jöle yapabilir ya da biraz tereyağı, şeker ve tarçınla karıştırıp fırına atarak ve tatlı bir atıştırmalık elde edebilirsin.
Elma kabuklarını değerlendirmenin bir yolu da buzlukta saklamak. İhtiyacın olduğunda smoothie’lere kıvam, vitamin ve lezzet katmak için kullanabilirsin.
Ceviz kabukları saçlar için mucizeler yaratır. 10 dakika kaynatıp saçlarını yıkamak için kullanabilirsin.
6. Dönüştürmek ve Doğaya Geri Vermek
Doğru ve bilinçli alışveriş, geri dönüştürülebilir malzemelere izin veriyor. Aldığın her şeyin üzerinde geri dönüştürülüp dönüştürülemediği yazıyor. Pek çok şehirde, sokaklarda cam, kağıt, pil, plastik gibi malzemeleri geri dönüştürmek için ayrılmış konteynerlar var. Doğaya saygı duymak, yeniden kullanmak konusunda yükselen bilinç, giderek bu tür geri dönüşüm konteynerlarının yaygınlaşmasını sağlıyor. Ayrıca kullanmadığın kıyafetleri geri dönüşüme gönderen konteynerlar da mevcut. Bulunduğun şehrin veya semtin belediyesiyle görüşerek katkıda bulunabilirsin. Sadece meyve, sebzelerin kabukları, saplarını değil, yumurta kabuklarını, pamuklu kumaşları, peçeteleri, pamukları, kahveden kalanları da kullanabilirsin.
7. Tek Kullanımlık Ürünlerden Vazgeçmeyi Deneyin
Toptan bir şekilde alışveriş yapmak senin için uygulanabilir bir şey değilse o zaman en azından tek kullanımlık ürünleri azaltarak doğaya katkıda bulunabilir ve atıklarınızı azaltabilirsin. Özellikle kağıt havlu ya da poşet çay gibi ürünler kullanırken mutfaklarımızdan farkında olmadan çok fazla atık çıkarıyoruz. Bunun önüne geçmek için daha fazla bez havlu kullanıp tek kullanımlık çaylardan vazgeçebilirsin.
8. Yeniden Kullanılabilir Çantalarla Alışveriş
Marketten sebze meyve alıyorsan, rahatlıkla alışveriş filelerini kullanabilirsin. Marketten gidip ihtiyacın olan her şeyi aldığında evinde oluşan plastik ve ambalajlardan oluşan çöp yığınını hepimiz biliyoruz. Yurt dışında pek çok ülkede artık sütü, peyniri, evindeki kabı götürerek alabildiğin marketler var. Kendi şişeni götürerek sütünü, kavanozunu götürerek peynirini, deterjanını, şampuanını alabileceğin bu marketler henüz Türkiye’de yok. Ama şehirlerin büyük çarşılarında bu şekilde alışveriş yapılabilen dükkanlar var. Sütü ve yumurtayı civarındaki çiftliklerden alabilirsin. Birkaç aile bir araya gelerek büyük miktarlarda satın alabilir, bölüşebilirsiniz. Koşullar elverişli ise bazı şeyleri kendin de yetiştirebilirsin. Tüm alışverişini aynı gün yapmak zorunda değilsin. Günlere bölerek, günlük hayatındaki rota üzerindeki alışveriş yapabileceğin noktaları tespit ederek işe başlayabilirsin.
9. Atıklarınızı Yeniden Gözden Geçirin
Biber dolması için tüm biberlerin saplarını kesip attın, çünkü bunları birer atık olarak görüyorsun. Ya da bir karpuz kesip koyu renkli kısmını servis ettikten sonra kabuğunu çöpe gönderdin. Atıklarına yeniden bakıp değerlendirmenin yollarını bulmak da mümkün. Eğer atıksız yaşamaya karar verirsen, biraz çabayla bunu mümkün kılabilirsin.
10. Mutfak Gereçlerinde Minimali Yakalamak
Limon sıkacakları, rendeler, plastik kaplar, kek kalıpları… Mutfaklarımız aslında yılda bir, iki kez kullandığımız gereçlerle dolu. Sormamız gereken sorular:
Kullanılabilir durumda mı?
Tamir edince kullanılabilir olacak mı? Satabilir ya da bağışlayabilirsin.
Düzenli olarak kullanıyor musun? Geçen ay kullandın mı?
Aynısından bir tane daha var mı? En sevdiğin hangisi? Seçerek, diğerini ihtiyacı olan birine verebilirsin.
Ailenin sağlığını tehlikeye atıyor mu? Örneğin, teflon, alüminyum veya plastik mi?
Hediye gelmiş ama suçluluk duygusu yüzünden mi saklıyorsun? Hediyeyi beğenmediysen, beğenebilecek başka birine hediye edebilirsin.
Gerçekten ihtiyacın var mı ve kullanıyor musun, yoksa “Herkeste var diye mi aldım?” diye sorabilirsin kendine.
Bunu temizleyerek harcayacağın zamana değer mi?
Bu alanı başka bir şey için kullanabilir misin?
Bırakmaktan, onlara veda etmekten korkma. Ya ilerde kullanırsam endişesi bunun bir parçası. İyi bir bıçak, sarımsak ezici, sebze doğrayıcısı, sebze soyacağı gibi aletlerden sizi kurtarabilir. Sebze kurutucu yerine mutfak bezleri yardımına koşabilir. Kağıt havlularının yerine yıkanabilir mutfak bezleri alabilirsin. Yüzlerce plastik şişe yerine ailenin her ferdi için bir matara veya cam şişe edinebilirsin. Poşet çay yerine kuru çay kullanabilirsin.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder